Tâm lý học là ngành khoa học nghiên cứu về hành vi và đời sống tinh thần của con người. Từ khi hình thành đến nay, tâm lý học đã phát triển thành nhiều trường phái với những cách tiếp cận và giải thích khác nhau về bản chất con người. Trong đó, Tâm lý học nhân văn là một trong những trường phái đặc biệt và như một “làn sóng tâm lý học thứ 3” sau “làn sóng tâm lý học” của Tâm lý học hành vi và Phân tâm học. Tâm lý học nhân văn nhấn mạnh giá trị, phẩm giá, tự do ý chí và tiềm năng phát triển của con người, coi mỗi cá nhân là một thực thể tích cực và có khả năng tự định hướng cuộc sống của mình. Bài viết này sẽ giới thiệu khái quát về Tâm lý học nhân văn và phân tích sự khác biệt giữa trường phái này với các trường phái tâm lý học khác.
1. Tâm lý học nhân văn
Tâm lý học nhân văn (Humanistic Psychology) ra đời vào những năm 1950–1960, chủ yếu tại Hoa Kỳ, với sự dẫn dắt của hai nhà tâm lý học nổi tiếng là Abraham Maslow và Carl Rogers. Đây là một trong ba trường phái lớn của tâm lý học thế kỷ XX, bên cạnh Tâm lý học hành vi và Tâm lý học phân tâm.
Khác với hai trường phái trước, Tâm lý học nhân văn nhấn mạnh vào giá trị và tiềm năng tích cực của con người. Trường phái này tin rằng con người vốn có khuynh hướng hướng thiện, có khả năng lựa chọn, thay đổi bản thân và vươn tới sự hoàn thiện. Mục tiêu quan trọng nhất của mỗi người là đạt được sự tự hiện thực hóa (self-actualization) — trạng thái mà cá nhân phát triển đầy đủ năng lực, phẩm chất và sống một cuộc đời ý nghĩa, trọn vẹn.
Một trong những đặc điểm nổi bật của Tâm lý học nhân văn là sự chú trọng vào trải nghiệm chủ quan của mỗi cá nhân. Theo đó, cách con người cảm nhận, lý giải và gán ý nghĩa cho các sự kiện trong đời sống mới là yếu tố quyết định đến hành vi và tâm lý của họ, chứ không phải hoàn toàn do môi trường hay vô thức chi phối. Tâm lý học nhân văn cũng đề cao tự do ý chí và trách nhiệm cá nhân, xem con người là người kiến tạo nên chính cuộc sống của mình.
2. Sự khác biệt giữa Tâm lý học nhân văn với Tâm lý học hành vi
Tâm lý học hành vi (Behaviorism), do John Watson và B.F. Skinner khởi xướng, cho rằng tâm lý con người nên được nghiên cứu thông qua những hành vi có thể quan sát và đo lường được. Trường phái này nhấn mạnh vai trò của môi trường và quá trình điều kiện hóa trong việc hình thành hành vi, đồng thời phủ nhận yếu tố ý chí tự do và thế giới nội tâm.
Trong khi đó, Tâm lý học nhân văn lại tập trung vào thế giới tâm lý bên trong của con người, bao gồm cảm xúc, giá trị, động cơ và những trải nghiệm mang tính cá nhân. Nếu Tâm lý học hành vi coi con người như một cỗ máy phản ứng với kích thích, thì Tâm lý học nhân văn xem con người như một sinh thể có ý chí, biết lựa chọn và chịu trách nhiệm với chính mình.
Ngoài ra, Tâm lý học hành vi chủ yếu sử dụng phương pháp thực nghiệm và quan sát hành vi, còn Tâm lý học nhân văn sử dụng các phương pháp tiếp cận mang tính định tính, như phỏng vấn sâu, nhật ký, hay phân tích trải nghiệm cá nhân.
3. Sự khác biệt giữa Tâm lý học nhân văn với Tâm lý học phân tâm
Tâm lý học phân tâm (Psychoanalysis), do Sigmund Freud sáng lập, cho rằng hành vi và đời sống tâm lý của con người chủ yếu bị chi phối bởi vô thức — nơi chứa đựng những xung năng bản năng và ký ức bị dồn nén từ thời thơ ấu. Freud nhấn mạnh đến vai trò của những xung đột nội tâm và các cơ chế phòng vệ trong việc hình thành tâm lý và hành vi.
Ngược lại, Tâm lý học nhân văn không coi con người là nạn nhân của quá khứ hay bản năng vô thức mà tin rằng con người có khả năng ý thức, lựa chọn và làm chủ cuộc sống. Thay vì đào sâu vào những sang chấn hay ẩn ức tuổi thơ, Tâm lý học nhân văn hướng con người đến hiện tại và tương lai, khuyến khích mỗi người phát triển tiềm năng, xây dựng giá trị sống và đạt đến sự tự hiện thực hóa.
Bên cạnh đó, nếu Tâm lý học phân tâm thiên về phân tích, giải thích nguyên nhân tâm lý, thì Tâm lý học nhân văn chú trọng vào việc lắng nghe, thấu hiểu và đồng hành, giúp con người nhận ra giá trị bản thân và khả năng phát triển của chính mình.
Tâm lý học nhân văn là một trong những trường phái tâm lý học có ảnh hưởng sâu sắc, góp phần làm phong phú thêm cách tiếp cận con người trong khoa học tâm lý. Với niềm tin vào giá trị, phẩm giá và khả năng vươn tới điều tốt đẹp của con người, Tâm lý học nhân văn đã mở ra một cách tiếp cận tích cực, nhân bản và toàn diện. So với Tâm lý học hành vi và Tâm lý học phân tâm, trường phái này không chỉ khác biệt về đối tượng và phương pháp nghiên cứu mà còn ở quan điểm về bản chất và khả năng của con người. Cho đến nay, nhiều lý thuyết và ứng dụng của Tâm lý học nhân văn vẫn còn nguyên giá trị trong các lĩnh vực trị liệu tâm lý, giáo dục, quản lý nhân sự và phát triển bản thân.
____________________
THAM KHẢO CÁC DỊCH VỤ KHOA HỌC KHÁC TẠI VIỆN TÂM LÝ HỌC NHÂN VĂN:
- Các khóa học chuyên ngành sắp khai giảng: https://vientamlyhocnhanvan.com/category/blog/dich-vu-khoa-hoc/cac-khoa-hoc/tin-tuyen-sinh/
- Trung tâm Học liệu – Sách Tâm lý học: https://vientamlyhocnhanvan.com/shop/
- Tham gia nhóm Zalo để cập nhật các khóa học trong và ngoài nước, các sách chuyên ngành mới xuất bản:https://zalo.me/g/iibpeu647
_________________________
VIỆN TÂM LÝ HỌC NHÂN VĂN
📞 Hotline/zalo: 0365 797 485
📩 Email: Vientamlyhocnhanvan@gmail.com
🌐 Website: https://vientamlyhocnhanvan.com/
❇️ Fanpage: https://www.facebook.com/vientamlyhocnhanvan
🎀 Youtube: https://www.youtube.com/@vientamlyhocnhanvan
Khám phá thêm từ Viện Tâm Lý Học Nhân Văn
Đăng ký để nhận các bài đăng mới nhất được gửi đến email của bạn.
